Do các bài viết của chúng ta đă khá nhiều,các bạn vào cũng đă thấy rối,v́ vậy việc theo dơi bài không thuận tiện.V́ vậy,tôi đă di chuyển khá nhiều topic ko có phản hồi,các topic đă lâu ko có phản hồi...vào thùng rác,các bạn muốn t́m lại bài cũ ḿnh đang theo dơi có thể t́m ở đó!
Động Phong Nha, cơi tiên nơi trần thếThạch nhũ đă tạo nên những bức tượng kỳ bí
Đi trên huyền thoại
Chúng tôi đă vượt gần 100 km từ thị xă Đồng Hới (Quảng B́nh) đến thăm quần thể núi đá vôi Kẻ Bàng và thăm động Phong Nha. Từ bến đ̣ trên ḍng sông Son, một trong những chi nhánh của con sông Nhật Lệ, chúng tôi xuôi canô trên con sông trong vắt và phẳng lặng như chiếc gương soi khổng lồ. Soi bóng xuống ḍng sông phẳng lặng như mặt hồ thu ấy là những ngọn núi, cùng những dải mây trắng như bông bồng bềnh lướt qua. Một ư nghĩ chợt đến trong tôi: “Mọi người như đang đi về nơi có chuyện t́nh của Từ Thức huyền thoại xa xăm, chốn duyên tiên thuở xưa gặp gỡ người trần thế”.
Chiếc xuồng máy nhỏ bé như chiếc lá vàng lửng lờ trôi theo ḍng nước. Nh́n sâu trong làn nước trong xanh ấy là từng đám rong đuôi ngựa “bơi” ngược ḍng. Lác đác trên sông, một vài ngư dân cất vó bắt cá, vớt rong, một trong những thu nhập hàng ngày của người dân đang sống xung quanh động Phong Nha. Chúng tôi đi dọc theo bờ sông Son, là bến phà Nguyễn Văn Trỗi (cách cửa động Phong Nha 800m), một điểm rất ác liệt trong chiến tranh. Phong Nha c̣n mang trên ḿnh tuyến đường Trường Sơn huyền thoại khoảng 3km đường.Trải qua bao cuộc chiến tranh, Động Phong Nha vẫn c̣n đó, nguyên sơ như hàng triệu năm về trước.
Càng tiến gần hang động, phong cảnh sơn thủy hữu t́nh, thiên nhiên hùng vĩ với vô vàn h́nh ảnh kỳ thú hiện ra như khêu gợi trí tưởng tượng của con người. Người ta đă khéo đặt tên cho cảnh đẹp nơi đây là Động Phong Nha (Động Răng Gió). Tương truyền hơn một trăm năm về trước, ông vua trẻ Hàm Nghi đă ẩn ḿnh ở đây cùng một số cận thần và ra lời kêu gọi Cần Vương.
Người dân địa phương gọi động Phong Nha là động “ướt”, động Tiên Sa là động “khô” v́ Phong Nha có con sông ngầm này. Con sông ngầm của động Phong Nha kéo dài 44 km xuyên sang tận nước Lào láng giềng anh em. Thuỷ đặc sản có mặt trong ḷng sông ngầm chính là loại cá ch́nh nặng đến 10 kg. Người dân nơi đây thỉnh thoảng câu được đem bán ở chợ. Hàng ngày, mức nước sông dao động lên xuống chừng 5 cm, nhưng khi mùa mưa đến (tháng 10 và tháng 11), nước sông dâng cao từ 10 cm trở lên đỏ ngầu phù sa, có khi bịt kín cửa hang, thuyền nhỏ không thể đi vào hang được.
Chúng tôi đă đi vào hang “Hội trường” c̣n gọi là hang nước của động Phong Nha. Càng vào sâu ánh sáng ngoài cửa hang rọi vào nhạt dần rồi mất hẳn. Xuôi theo con sông Son trong ánh đèn huỳnh quang mờ ảo, chúng tôi không nh́n rơ mặt nhau, v́ mặc dù đang là ban ngày nhưng chẳng khác ǵ ban đêm do hang động không một chút ánh sáng thiên nhiên, nhất là vào thời điểm xế chiều. Dọc hai bên con sông trong vắt phẳng lặng là rừng cột chôn ḿnh dưới làn nước sâu 6 - 7m, thành dăy đền lung linh bí ẩn như một toà thuỷ cung nguy nga tráng lệ. Nhiều bức tượng được h́nh thành từ nhũ đá hiện ra như: tượng Phật Bà Quan Âm, tượng tứ linh “Long, Lân, Quy, Phụng”, tượng mẹ bồng con v.v… đă vẽ ra cảnh tiên giới…với nhiều huyền thoại ly kỳ, huyền bí giữa hư và thực.
Chuyện kể rằng, từ thuở hồng hoang, con người sống chung với cỏ cây và muông thú, thuở ấy các vị Tiên và người phàm trần chung sống với nhau. Trần gian luôn bị nhiều tai ương gây ra cho con người, v́ thế theo lệnh của Ngọc Hoàng Thượng đế, các vị thần tiên thường bay xuống trần gian cứu giúp những con người khốn khổ. Phong Nha c̣n là nơi trú ngụ của các tiên nga, nơi lư tưởng để các nàng tiên ấy cùng nhau bơi lội, vui đùa. Người ta đă từng kể cho nhau nghe, có chàng trai trẻ xưa kia một ḿnh chèo xuồng vào hang để mục kích tận mắt xem các nàng tiên cởi bỏ xiêm y tắm gội, hết ngày rồi bay trở về trời. Sau đó, chàng trai trẻ thất t́nh ngơ ngẩn ngày ngày chèo xuồng vào trong hang động với một mong ước mănh liệt sẽ gặp lại tiên nga. Từ năm này sang năm khác, từ ngày này sang ngày khác, hy vọng rồi thất vọng, chẳng mấy chốc chàng trai trẻ ấy trở thành ông lăo đầu tóc bạc phơ và từ giă cơi đời với niềm luyến tiếc không nguôi.
Người dân ở xung quanh động Phong Nha không thể nào biết được bức tượng Phật Bà Quan Âm được h́nh thành từ nhũ đá trong hang động có tự bao giờ. Họ chỉ truyền miệng kể cho nhau nghe sự linh nghiệm từ bức tượng của Phật Bà. Những ai đă từng đến đây và chèo xuồng trên con sông ngầm bí hiểm này, nếu nhận giọt nước Cam Lồ từ trong chiếc b́nh trên tay Người nhỏ xuống trên đầu th́ sẽ gặp nhiều may mắn, nhưng sự may mắn đó sẽ được nhận khi chỉ nhận một giọt, hoặc phải có đủ 99 giọt th́ mới hiển linh. Cô hướng dẫn viên du lịch vừa dứt lời, trong đoàn “thám hiểm” chúng tôi đă có người kêu lên khi nhận giọt nước may mắn từ huyền thoại này.
Năm 1992, đoàn thám hiểm hang động Hoàng gia Anh quốc gồm 15 thành viên đă thám hiểm đến đích động Phong Nha suốt 34 ngày đêm. Và họ đă đo được chiều dài của hang động là 7.729m. Tuy nhiên hiện nay du khách chỉ được phép tham quan 600m chiều dài của động Phong Nha. Ṿm hang động cao nhất 50m và sâu nhất 83m.
Đi qua hang ướt, thuyền ngược ḍng khoảng 800m th́ đến chỗ cạn gọi là Hang nước cạn. Nước biến đi nhường chỗ cho đá, cát. Nhũ đá từ trên rủ xuống, măng đá từ dưới nhô lên tua tủa như cây rừng với những h́nh dáng kỳ lạ kích thích trí tưởng tượng của con người. Chúng tôi rời thuyền quá bộ trên cát đến với hang khô. Theo huyền thoại, bờ cát vàng hiếm hoi trong hang động này chính là nơi các nàng Tiên đă từng thường xuyên có mặt nơi đây và để lại những dấu chân Tiên trên cát.
Trở lại chuyện ông giáo sĩ Leotio Cadlrier - nhà thám hiểm người Pháp có công t́m ra động Phong Nha vào cuối thế kỷ 19, vị giáo sĩ này đă phát hiện di tích cổ của người Chiêm Thành tại hang khô. Ông đă t́m thấy bàn thờ và 7 chữ khắc trên bia đá của người Chămpa xưa. V́ vậy, hang khô c̣n có tên gọi là hang Bi Kư (chữ Bi có nghĩa là “bia”, chữ “kư” có nghĩa là chữ viết, tạm gọi là “chữ viết trên Bia”). Trong 7 chữ khắc của Bi Kư được viết theo lối cổ tự của người Chămpa nên người ta chỉ dịch được duy nhất một chữ, đó là chữ “Catimar”. Theo giáo sư Trần Quốc Vượng, chữ Catimar là tên của một vị La Hán – Tổ sư thứ 13 của Phật giáo Ấn Độ tồn tại từ thế kỷ thứ X. Bàn thờ của người Chămpa c̣n sót lại có h́nh những linh vật.
Thời kháng chiến chống Mỹ, người dân Quảng B́nh đưa bộ đội đến động Phong Nha và động Phong Nha trở thành nơi trú quân của bộ đội. Hang khô chính là trạm y tế cứu chữa cho thương bệnh binh một thời gian dài.
Hang Cung Đ́nh
Chúng tôi đến hang Cung Đ́nh – một trong nhiều hang nhỏ đẹp nhất, kỳ bí nhất của động Phong Nha với nhiều h́nh ảnh sống động được h́nh thành từ thạch nhũ tạo nên một bức tranh rực rỡ của chốn Cung Đ́nh, v́ vậy người dân quảng B́nh đă gọi hang này là hang Cung Đ́nh. Vô số h́nh ảnh làm người ta có thể liên tưởng đến cung vua như: hai con rồng chầu hai bên, tượng voi phủ phục trước bệ rồng, h́nh tượng 4 thầy tṛ Đường Tăng đi thỉnh kinh…tất cả đều do thạch nhũ nhỏ giọt kết thành. Nh́n bức rèm tiên được tạo thành từ nhũ đá, ngước mắt nh́n lên trên ṿm hang, ta có thể h́nh dung rơ nét h́nh ảnh nàng Tiên đang xơa tóc gội đầu bên dăi ngân hà. Bỗng dưng tôi chợt nhớ đến lời bài hát:“chuyện xưa kể rằng, trên Tiên giới ấy ngày vui kết hoa đăng, vương quốc đang say, một nàng tiên lỡ làm rơi ly ngọc ngà. Đang say, nên Trời bảo đọa đày nàng (Tiên) xuống dưới trần gian làm người dương thế không biết bao lâu mới trở về Trời…”
Hang “mẹ bồng con” cũng kỳ bí không kém các hang động khác. Người dân ở đây tin sự linh hiển của bức tượng hài nhi nghịch ngợm chổng mông khom người về phía trước. Những người hiếm muộn về đường con cái một khi đă đến nơi này không thể cưỡng được ḷng ḿnh, thể nào cũng đặt tay lên người chú bé với một niềm mong ước sớm có được một quư tử cho ḿnh. Phong Nha đă được đánh giá đạt 7 tiêu chí nhất về địa chất, địa mạo tại một cuộc hội thảo khoa học về di tích danh thắng Phong Nha - Xuân Sơn, được tổ chức tại Quảng B́nh vào tháng 04.1997. Kết quả nghiên cứu khảo sát cho biết: Phong Nha có Hang nước dài nhất; Cửa hang cao và rộng nhất; Băi cát và đá rộng đẹp nhất; Hồ ngầm đẹp nhất; Thạch nhũ tráng lệ và kỳ ảo nhất; Ḍng sông dài nhất Việt Nam (13.969m); Hang khô rộng và đẹp nhất. Đặc biệt, hệ thống động Phong Nha đă được Hội nghiên cứu hang động Hoàng gia Anh (BCRA) đánh giá là hang động có giá trị hàng đầu thế giới với 4 điểm nhất: Có các sông ngầm dài nhất, có cửa hang cao và rộng nhất, có những bờ cát rộng và đẹp nhất, có những thạch nhũ đẹp nhất. Hội nghị lần thứ 27 của Ủy ban Di sản Thế giới họp tại Paris tháng 7.2003 đă công nhận Phong Nha - Kẻ Bàng là Di sản thiên nhiên thế giới. Với những cái nhất như thế, Phong Nha đă khiến cho du khách một khi đă đến nơi đây không khỏi xuưt xoa thán phục bàn tay của tạo hóa và khi rời xa chắc chắn họ sẽ măi măi không bao giờ quên.
Chúng tôi quay trở lại thuyền rời Phong Nha khi hoàng hôn đă buông xuống từ lúc nào. Mặt trời đă lặn sâu ở phía chân núi đá vôi Kẻ Bàng tạo nên sắc màu kỳ ảo. Một lần nữa, chúng tôi được ngắm ḍng sông đẹp như hồ thu ấy giữa bao la đất trời, một cảnh quan đẹp như trong chuyện cổ tích. Đúng như lời nhận xét của một người con Việt nhiều năm xa quê hương nay mới có dịp trở về “Sông núi Việt Nam kỳ vĩ đẹp tuoi"
Cách thị xă Lào Cai 28 km về phía Tây Bắc, qua huyện Bát Xát, tới Bản Vược rẽ trái là đến xă Mường Vi. Xă có thung lũng rộng, xung quanh là những dăy núi đá vôi trùng điệp, tạo thành một quần thể hang động rộng lớn, gọi là quần thể hang động Mường Vi. Đây là một trong những di tích độc đáo và hấp dẫn của tỉnh Lào Cai. Trong vô số những hang động của Mường Vi có các động Ná Rin, Cám Rang, Cám Rúm và Cám Tẳm đều khá đẹp và độc đáo.
Động Ná Rin là động lớn, có rất nhiều nhũ thạch, màu ánh bạc, trong suốt đan xen nhau tạo thành những bức b́nh phong đẹp. Đầu nhũ thạch là những giọt nước tinh khiết. Giữa hang có ḍng suối nhỏ. Trên vách hang là những nhũ đá tựa như những chiếc đèn chùm to nhỏ.
Động Cám Rang nằm lưng chừng một quả núi ở vị trí cao, ít hơi nước, màu nhũ hơi nâu sẫm, rắn chắc. Phía trong hang là những tảng đá có h́nh thù giống quả bầu dài và mâm ngũ quả màu vàng trông rất thích mắt. Phía trong động có cổng trời. Trên cổng là dải nhũ đá trông như vương miện với những dải rua cầu kỳ.
Hấp dẫn không kém là các động Cám Rúm và Cám Tẳm. Hai động này cũng có nhiều tảng đá với những h́nh thù độc đáo, được phủ bởi nhũ thạch muôn màu. Riêng hang Cám Tẳm chứa đựng nhiều yếu tố dân gian phong phú và hấp dẫn, đồng thời phản ánh đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng dân tộc Giáy.
Chỉ hơn 1 giờ trên ô tô khởi hành từ Hà Nội, bạn đă tới Khu du lịch suối khoáng Tản Đà, tại xă Tản Lĩnh, Ba V́, Hà Tây - nơi được nhiều du khách tâm đắc chọn làm chốn ẩn ḿnh, thoát khỏi cuộc sống chen chúc bụi bặm đầy tiếng c̣i xe ở thành phố. Diện tích vỏn vẹn chưa đầy 25 ha, nhưng khu du lịch có đầy đủ cảnh sơn thủy hữu t́nh. Dăy núi Ba V́ xanh lam phủ mây trắng, thảm cỏ xanh mướt trải dài từ chân núi, hồ nước trong veo bồng bềnh mấy chú vịt trời, rặng chuối phất phơ như mọc hoang ven hồ, vườn cây bốn mùa thoang thoảng hương hoa.
Nhằm tạo cảm giác mênh mông, yên tĩnh, các kiến trúc sư đă tận dụng ưu thế của vườn cây cổ thụ sẵn có ngăn tách thành các khu khác nhau song không bị cảm giác cứng nhắc. Ở khu nhà cổ, khách khó có thể tưởng tượng bên kia lại có bể bơi lớn sang trọng. Ra khỏi nhà hàng, dạo trên con đường ven hồ chỉ sau vài bước chân đă bất ngờ gặp một làng quê cổ thanh b́nh với sân gạch thẻ lát nghiêng. Để du khách thực sự có những khoảnh khắc "nhẹ tênh" sau những ngày làm việc vất vả, nội thất ở những căn nhà nghỉ chủ yếu làm từ tre gỗ, những bát lá khoai lang, b́nh hoa cỏ voi, thùng rác gốm sành đơn giản, hạn chế tối đa sự cầu kỳ nhưng lại tạo được cảm giác rất lạ, đẹp đến ngỡ ngàng.
Những người xa quê lâu năm chợt thấy tâm hồn rung lên khi trên đường đi dạo bất chợt gặp cô gái làm vườn ngẩng đầu chào "bác về chơi". Có những du khách trung tuổi ngại tham gia các tṛ sôi động của lớp trẻ, h́ hụi nhờ nhân viên phục vụ dọn ghế ra hiên nhà, làm ấm chè nóng kể với nhau chuyện ngày xưa đi học đội mũ rơm tưởng đă rơi vào quên lăng.
Muốn hoà ḿnh vào thiên nhiên, du khách có thể làm cuộc thám hiểm nhỏ bằng xe đạp quanh hồ rộng 18 ha, len vào rừng keo tai tượng để hét vang những ǵ ḿnh ấp ủ hoặc làm chiếc cần câu để tận hưởng cảm giác tuyệt vời khi bắt được cá, tôm và nhóm lửa ven hồ để thưởng thức ngay thành quả lao động . Hiếm nơi nào có chỗ cho khách chán thịt cá lội ra vườn hái đỗ, nhổ su hào yêu cầu nhà hàng phục vụ món rau luộc như nơi đây.
Mê thể thao, bạn có thể làm vài séc tennis, cầu lông hay say sưa bên bàn bida để sau khi trán mướt mồ hôi thả ḿnh trong bể bơi nước khoáng ấm và được thư giăn ở pḥng xông hơi, massage. Các bồn ngâm khoáng cá nhân ven suối ẩn trong vườn chè xanh, các bồn ngâm khoáng bùn bằng gỗ sồi với những bài thuốc, những hương liệu thảo dược thiên nhiên lại đặc biệt hấp dẫn đối với những người muốn đến đây t́m lại cho ḿnh một nguồn năng lượng tươi mới sau những ngày làm việc căng thẳng, mệt mỏi.
Khi màn đêm xuống c̣n ǵ thú bằng nhóm lửa bên nhà sàn thưởng thức các món nướng, món lẩu nhẩn nha với ly rượu Tản Đà rồi say sưa thể hiện tài nghệ ca hát với bạn bè qua dàn karaoke lớn.
Chưa hoàn thiện xong giai đoạn I, khu du lịch mới mở cửa đón khách được vài tháng song cứ đến cuối tuần khu nhà cổ lại không c̣n chỗ trống.
Du thuyền trên sông Hàn Một chuyến xuôi cửa biển của tàu du lịch trên sông Hàn
Đến Đà Nẵng, chỉ theo tour du lịch "lên rừng xuống biển" bạn sẽ cảm thấy thiếu nếu chưa thử du ngoạn trên sông Hàn theo tour "Danang By Night" trên tàu "Du lịch sông Hàn". Sông Hàn, ḍng sông gắn liền với tên thành Tourane xưa và Đà nẵng nay đă chứng kiến biết bao biến cố lịch sử của thế kỷ XX mà dấu ấn của những biến cố đó nay vẫn c̣n trên vịnh Đà Nẵng ngay cửa sông Hàn. Du lịch cùng với con tàu Hàn Giang xuôi hạ lưu sông Hàn ra biển sẽ giúp bạn khám phá những địa danh lịch sử nơi cửa ngơ biển Đông, khám phá về sông Hàn, về chiếc cầu quay duy nhất của Việt Nam được hoàn thành vào tháng 3/2000…
Xuất phát từ bến sông Hàn trước bảo tàng Chàm (ngay trung tâm thành phố Đà Nẵng, bờ kè được chăm chút kỹ lưỡng với vườn hoa cây cảnh trải dài, gió sông lồng lộng, ánh đèn nhiều màu từ những chiếc đèn lấp lánh trên tàu hắt xuống như quyến rũ, mời gọi), tàu sẽ chạy ngang qua trung tâm thành phố để khách được ngắm phố xá hai bên bờ Bạch Đằng Đông - Tây. Ra đến cửa biển, nơi tiếp giáp với Vũng Thùng xuất hiện một đập đá dài, đó là đập chắn sóng Bắc - Nam hay c̣n gọi là bờ Đá Giăng. Công tŕnh này được toàn quyền Đông Dương cho xây dựng từ những năm đầu của thế kỷ XX, đó là đập chắn sóng đầu tiên trên biển của cảng Đà nẵng xưa, bởi người Pháp cho rằng nếu không có đập chắn sóng này, cát bồi sẽ lấn dần và lấp cửa Hàn.
Đi hết con đập, tàu sẽ tiến ra biển. Trên đường đi, bạn sẽ nh́n thấy cảng Hải quân - được xây dựng từ thời Pháp, nay Hải quân Việt Nam đang từng bước hoàn thiện để đưa đón những chiến hạm bảo vệ vùng duyên hải miền Trung. Những ngọn gió mát từ biển, từ Sơn Trà lồng lộng là chiếc quạt "tự nhiên" giúp bạn quên đi mệt nhọc. Giữa màu xanh của núi là những băi cát trắng phau như tiên giáng trần, là băi tắm Tiên Sa. Bạn có thể tha hồ vùng vẫy trên sóng nước trong veo với những băi cát vàng óng ả. Cạnh sườn núi băi Tiên Sa, bạn sẽ gặp nghĩa địa Y Pha Nho. Đây là nghĩa địa chung của nhiều binh lính Pháp và Tây Ban Nha chết trận thời kỳ 1858-1859, gồm 32 ngôi mộ lớn nhỏ có bia và không có bia.
Tạm biệt vùng đất lịch sử này, tàu sẽ nhổ neo tiến thẳng ra vùng Vịnh, một vùng nước sâu và rộng được che chắn bởi đèo Hải Vân ở phía Bắc và núi Sơn Trà ở phía Đông Nam tạo thành một ṿng cung kín gió thật lư tưởng cho các con tàu ra Bắc vào Nam neo đậu khi giông băo. Con tàu tiếp tục cuộc hành tŕnh về hướng Tây và sau khoảng 40-60 phút sẽ đến Ḥn Hành, một ngọn núi gần như nhô hẳn ra biển, hai bên là hai băi cát dài và rộng, dân địa phương thường gọi là băi Súng, băi Sang. Ở đây, bạn có thể lắng nghe câu ca dao t́nh tứ:
Tại băi Súng, xưa có làng Cùi, nay đă được xóa bỏ và thành lập khu hành chính mới lấy tên là làng Vân, thuộc Ḥa Hiệp, Liên Chiểu. Đến đây, bạn có thể vào thăm làng, đó là một vùng đất trù phú với những thửa ruộng xanh rờn, rừng phi lao trải dài quanh chân đèo Hải Vân. Tàu sẽ nghỉ đêm tại đây để bạn được thưởng thức thú dạo chân trần trên biển, ngắm những ngư dân kéo lưới, câu mực. Bạn cũng có thể thuê thuyền của ngư dân để tự ḿnh câu mực và thưởng thức món mực luộc tươi rói vừa câu hoặc có thể nghỉ ngơi trên tàu… Vừa thưởng thức ẩm thực vừa ngắm cảnh sông nước, thành phố… bạn sẽ hiểu thêm về quê hương Đà Nẵng và chắc chắn, đó sẽ là một cuộc ngoạn du tuyệt vời của bạn.
Tham gia ngày: Jul 2004 Vị trí: CLB_BacBaPhi's Bài gởi: 1,003
Nhà sử học Ngô Sĩ Liên Ngô Sĩ Liên (không rơ năm sinh, năm mất) người làng Chúc Lư, huyện Chương Đức (nay thuộc huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây), tham gia khởi nghĩa Lam Sơn từ khá sớm, đỗ tiến sĩ đời Lê Thái Tông. Trên cương vị và trọng trách của một sử thần, với ng̣i bút tài hoa, ḷng yêu nước và ư thức vươn tới sự hoàn thiện, ông đă góp phần công sức chủ yếu trong việc soạn thảo Đại Việt sử kư toàn thư bộ quốc sử đầu tiên của Việt Nam. Bộ sử đồ sộ này được khắc in vào cuối thế kỷ 17 và c̣n lại nguyên vẹn tới ngày nay, là cống hiến to lớn của Ngô Sĩ Liên vào kho tàng văn hóa dân tộc Ngô Sĩ Liên người làng Chúc Lư, huyện Chương Đức (nay thuộc huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây). Là sử thần đời Lê, ông đă góp phần công sức chủ yếu trong việc soạn thảo Đại Việt sử kư toàn thư bộ quốc sử đầu tiên của Việt Nam được khắc in vào cuối thế kỷ 17 và c̣n lại nguyên vẹn cho tới ngày nay. Theo các tài liệu mới được công bố gần đây, Ngô Sĩ Liên tham gia khởi nghĩa Lam Sơn khá sớm, cùng với Nguyễn Nhữ Soạn (em cùng cha khác mẹ với Nguyễn Trăi) giữ chức vụ thư kư trong nghĩa quân, nhiều lần được Lê Lợi cử đi giao thiệp với quân Minh trong những thời kỳ đôi bên tạm ḥa hoăn để củng cố lực lượng. Rất đáng tiếc, về năm sinh và năm mất của ông, hiện nay vẫn chưa được biết thật đích xác, nhưng theo Đại Việt lịch triều đăng khoa lục th́ ông thọ tới 98 tuổi, đỗ tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3 đời Lê Thái Tông (1434 - 1442). Đây là khoa thi đầu tiên được triều đ́nh tổ chức lễ xướng danh, yết bảng; các vị tiến sĩ tân khoa được vua ban mũ áo, vào cung dự yến, được ban ngựa quí để đi dạo chơi thăm phố xá kinh kỳ, được "ân tứ vinh quy" với lễ đón rước rất trọng thể. Và sau này, theo lệnh vua Lê Thánh Tông, họ tên lại được khắc vào bia đá, đặt ở Văn Miếu, để "làm gương sáng cho muôn đời". Sau khi thi đỗ, Ngô Sĩ Liên đă từng giữ các chức Đô ngự sử dưới triều Lê Nhân Tông, Lễ bộ Hữu thứ lang, Triều liệt đại phu kiêm Quốc Tử Giám Tư nghiệp, kiêm Sử quan tu soạn dưới triều Lê Thánh Tông. Đóng góp to lớn mà Ngô Sĩ Liên c̣n để lại cho đời sau chính là bộ Đại Việt sử kư toàn thư mà ông đă biên soạn theo lệnh nhà vua và đă hoàn thành vào năm Kỷ Hợi, niên hiệu Hồng Đức thứ 10 đời Lê Thánh Tông, gồm 15 quyển, chia thành hai phần: Phần một (ngoại kỷ), gồm 5 quyển, chép từ thời Hồng Bàng đến hết thời Bắc thuộc (năm 938). Phần hai (bản kỷ) gồm 10 quyển, chép từ thời Ngô Quyền dựng nước (năm 938) đến khi vua Lê Thái Tổ lên ngôi (năm 1428). Bài tựa Đại Việt sử kư ngoại kỷ toàn thư cũng do Ngô Sĩ Liên viết, có đoạn nêu rơ: "Trộm nghĩ: may gặp buổi thịnh trị, tự thẹn không chút báo đền, nên không tự nghĩ sức học kém cỏi, lấy hai bộ sách của các bậc tiên hiền làm trước đây, sửa sang lại, thêm vào một quyển Ngoại kỷ, gồm một số quyển, gọi là Đại Việt sử kư toàn thư. Trong bộ sách này, về sự việc, có việc nào trước kia quên sót th́ bổ sung vào; về thể lệ có lệ nào chưa thật đúng th́ chỉnh lư lại; về văn có chỗ nào chưa ổn th́ đổi thay đi; thảng hoặc có việc nào hay việc nào dở có thể làm gương khuyên răn được th́ góp thêm ư kiến quê kệch ở dưới... Tuy những lời khen chê ấy chưa có thể làm công luận cho muôn đời về sau nhưng may ra cũng có thể giúp ích phần nào cho việc tra cứu t́m hiểu...". Qua những đoạn trích trên đây cũng có thể thấy được đôi nét tổng quát về quan niệm, bút pháp sử học... của Ngô Sĩ Liên. Bộ Đại Việt sử kư toàn thư hiện đang lưu hành, tuy do Ngô Sĩ Liên khởi thảo (hoàn thành vào năm 1479), nhưng đă được các sử thần các đời khác như: Vũ Quỳnh, Lê Tung, Phạm Công Trứ, Lê Hy... hiệu chỉnh bổ sung thêm. Phần đóng góp chủ yếu của tiến sĩ họ Ngô vào bộ quốc sử lớn này là: đặt tên cho bộ sách là Đại Việt sử kư toàn thư, được triều đ́nh và các đời sau chính thức công nhận. Cuốn Đại Việt sử kư toàn thư của Ngô Sĩ Liên đă dựa vào Đại Việt sử kư của Lê Văn Hưu và Đại Việt sử kư tục biên của Phan Phu Tiên. Ông viết thêm 1 quyển thuộc Ngoại kỷ, tŕnh bày lại tiến tŕnh lịch sử của Việt Nam từ họ Hồng Bàng cho tới khi quân xâm lược Minh bị đánh đuổi về nước; viết Tam triều bản kỷ, sau này được đa vào phần Bản kỷ toàn th và Bản kỷ thực lục; viết bài tựa Đại Việt sử kư ngoại kỷ toàn thư, biểu dâng sách Đại Việt sử kư toàn thư, phần Phàm lệ Đại Việt sử kư toàn thư; viết những lời b́nh luận (hiện c̣n thấy 166 đoạn) có ghi rơ "sử thần Ngô Sĩ Liên viết"... Khác với phần lớn các lời b́nh của Lê Văn Hưu hoặc Phan Phu Tiên, những đoạn b́nh luận lịch sử của Ngô Sĩ Liên thường dài hơn, do đó cũng thường cặn kẽ hơn, sinh động hơn; nhiều đoạn có thể coi như lời tổng kết cả một giai đoạn lịch sử. Những ḍng ca tụng các bậc trung thần nghĩa sĩ v́ nước quên thân; những lời chỉ trích các hành động tham bạo của kẻ gian tà, những lời tố cáo vạch trần những âm mưu quỷ kế của kẻ thù được viết với ngọn bút tài hoa của Ngô Sĩ Liên vốn là người học sâu biết rộng, có ư thức vươn tới sự hoàn thiện như Sử Mă (Sử kư của Tư Mă Thiên), Lâm kinh (Kinh Xuân Thu do Khổng Tử san định), thực sự đă làm cho biết bao thế hệ người đọc đời sau cảm phục sâu sắc. __________________
Cho Dù Ván Đă Đóng Thuyền Tháo Ra Đóng Lại Thành Thuyền Đẹp Hơn
Thạch nhũ đă tạo nên 
